هر تحقیقی حتما باید با یک سوال آغاز شود. به این مرحله از تحقیق که نقطه آغازین تحقیق است بیان مسئله گفته می شود. در این گام از شما درخواست می شود که برای حل کردن مسئله یا سوال طرح شده، تحقیقی را طراحی کنید. اینکه شما از چه نوع تحقیقی استفاده می کنید به عوامل مختلفی بستگی دارد که موضوع این مقاله نیست. 

پس مرحله دوم تحقیق انتخاب روش تحقیق است. تحقیق در دو دسته بندی کلی کمی و کیفی قابل انجام است که هر کدام از این دو نوع تحقیق هم خود چندین زیر شاخه دارد.

مرحله سوم تعیین جامعه تحقیق و انتخاب طرح نمونه گیری مناسب است. با انتخاب یک طرح نمونه گیری مناسب شما در واقع روش نمونه گیری و اندازه حجم نمونه خود را تعیین می کنید. بدیهی است در تحقیقات کیفی حجم نمونه بالا از اهمیت چندانی برخوردار نیست.

پس از اینکه جامعه آماری و نمونه خود را تعیین کردید نوبت به گردآوری اطلاعات به تعداد نمونه تعیین شده می رسد. به بیان دیگر مرحله بعدی تحقیق، مرحله جمع آوری اطلاعات است. گرد آوری اطلاعات به روشهای مختلف و ابزارهای متفاوتی انجام می گیرد. از انواع روشهای گردآوری اطلاعات که بیشتر در تحقیقات کمی مورد استفاده قرار می گیرد، روش مصاحبه رو در رو است و از انواع ابزارهای گردآوری اطلاعات، فرمها هستند که می توانند فیزیکی یا الکترونیکی باشند. در مورد فرم های الکترونیکی در پست بعدی مطلب خواهم گذاشت.

همزمان با جمع آوری اطلاعات محقق باید با کنترل دائم تیم گردآوری اطلاعات، صحت اطلاعات گردآوری شده را بررسی کند.

پس از مرحله گردآوری اطلاعات، نوبت به بازبینی و کدگذاری اطلاعات جمع آوری شده می رسد. در این مرحله فرمهایی که دارای مشکلات حادی مانند عدم همخوانی جوابهای دو سوال مرتیط با هم، پر نشدن سوالات ستاره دار و ...می باشند باید ابطال شوند.

مرحله بعدی که مرحله ششم است مرحله ورود اطلاعات در فرمهای طراحی شده در نرم افزارهای صفحه گسترده است. در این مرحله ابتدا پرسشنامه به طریقی که بتوان پس از ورود اطلاعات آن را تحلیل کرد در یک نرم افزار صفحه گسترده طراحی و پیاده سازی می شود و سپس فرمهای فیزیکی در آن ورود اطلاعات می شوند. البته روشن است که اگر از فرمهای الکترونیکی استفاده شود مزحله ورود اطلاعات به خودی خود از لیست مراحل حذف خواهد شد.

مرحله آخر که خوان هفتم است، گام تجزیه و تحلیل اطلاعات است. برای انجام تحلیل معمولا از نرم افزارهای آماری مانند SPSS یا SPLUS یا MiniTab یا R ... استفاده می شود. البته در کاربردهای ساده تر محققق می تواند از نرم افزار اکسل نیز استفاده کند.

مرتضی علیاری

1393/03/04